Spier van de ziel

Wat is de psoas?

De psoas major, vaak kortweg de ‘psoas’ genoemd, is een diep gelegen spier die de onderkant van je wervelkolom – aan de buikzijde – met de binnenzijde van je dijbeen vervbindt. Samen met een andere spier, de iliacus die aan de binnenkant van je heupbeenderen zit, vormt hij de iliopsoas. Vaak worden beide spieren voor het gemak de psoas genoemd. 

Deze spier is verantwoordelijk voor het heffen van het been en het stabiliseren van het bekken. Als we zitten dan wordt de spier korter en als we bijvoorbeeld een lunge stretch doen, dan wordt de spier verlengd.

Maar de psoas is méér dan een spier die zorgt voor beweging. Door zijn ligging en verbindingen speelt hij ook een belangrijke rol in hoe we ons voelen, fysiek én emotioneel.

De psoas en het zenuwstelsel

De psoas ligt diep in de romp en loopt langs belangrijke zenuwen, waaronder de nervus vagus en de plexus lumbalis. Vanwege deze ligging is de psoas direct betrokken bij het autonome zenuwstelsel.

Het autonome zenuwstelsel regelt automatisch onbewuste functies en processen in je lichaam, zoals de ademhaling, hartslag, bloeddruk en spijsvertering. Het stelt ons ook in staat om te overleven in levensbedreigende situaties, door het lichaam klaar te maken om te vechten of te vluchten.

De psoas is dus betrokken bij onze stress- en overlevingsreacties. Denk aan:

• Vluchten of vechten: De psoas wordt aangespannen om snel te kunnen bewegen.

• Bevriezen: De psoas spant zich langdurig aan, wat kan leiden tot chronische spanning.

• Herstel en ontspanning: De psoas mag weer verzachten wanneer het systeem zich veilig voelt.

De emotionele rol van de psoas

De psoas reageert niet alleen op fysieke, maar ook op emotionele stress. Chronische spanning in deze spier wordt in verband gebracht met gevoelens van onveiligheid, angst, hyperalertheid en zelfs onverklaarbare vermoeidheid of buikklachten.

Sommige wetenschappers en therapeuten spreken over de psoas als een ‘emotionele spier’ of zelfs als de ‘spier van de ziel’. Hoewel dit metaforisch bedoeld is, laat onderzoek wél zien dat onverwerkte stress en emoties zich in het lichaam kunnen vastzetten — en dat de psoas daar een belangrijke rol in kan spelen.

De relatie met ademhaling

De psoas is ook verbonden met het middenrif, ook wel diafragma genoemd. Het middenrif is een grote platte koepelvormige spier met een centraal peesblad aan de onderkant van de ribbenkast. Deze spier vormt de scheiding tussen borstholte, met hart en longen en buikholte (met maag, darmen, milt en lever). Het middenrif speelt een cruciale rol bij de ademhaling. Het is je belangrijkste ademhalingsspier.

Vanwege de verbinding met het middenrif kan verhoogde spanning in de psoas de diepe ademhaling beperken. Dit leidt vaak tot een kortere, oppervlakkige ademhaling. Hoewel dat nuttig is in stresssituaties, vermindert het op de lange termijn de efficiëntie van zuurstofuitwisseling en draagt het bij aan een gevoel van innerlijke onrust of gespannenheid.

Werken met de psoas in therapie

In lichaamsgerichte therapie kan de psoas op verschillende manieren aandacht krijgen. Dat kan bijvoorbeeld via aanraking — traag en afgestemd. Omdat de psoas diep in het lichaam ligt, vraagt het namelijk om een rustige benadering. In mijn praktijk werk ik onder andere met een methode waarbij ik de psoas langzaam en indirect benader via het gebied rondom de onderbuik of de binnenzijde van het bekken.

Wanneer de spier en het omliggende weefsel gespannen zijn, kan dat een onprettig of vreemd gevoel geven. Dit hoeft niet ‘weg’ — integendeel, we nemen de tijd om er met aandacht bij te blijven. Dat kan al ruimte geven.

Als de cliënt zich veilig voelt en er voldoende contact is, nodig ik soms uit om kleine, zachte bewegingen te maken: bijvoorbeeld het langzaam buigen of strekken van het been. Deze beweging geeft een soort ‘interne massage’ van de psoas, waardoor de spier in eigen tempo een impuls kan krijgen tot ontspanning. Niet omdat het moet, maar omdat het lichaam merkt dat het weer kan.

Naast deze vorm van directe benadering werk ik ook met andere manieren om de psoas te benaderen, zoals via holistic pulsing of de adem.

Wat deze vormen gemeen hebben, is dat ze uitnodigend zijn — niet corrigerend. Het doel is niet om de psoas ‘los te maken’, maar om te luisteren naar wat het lichaam te vertellen heeft. Soms komt er ontspanning, soms een emotie, soms gewoon het besef: hé, hier zit iets vast wat ook aandacht verdient.

In de sessies werken we dus niet aan het lichaam, maar met het lichaam. De psoas is daarbij geen probleem dat opgelost moet worden, maar een boodschapper die gehoord wil worden.

Wetenschappelijke onderbouwing

Hoewel het onderzoek naar de psoas in relatie tot emoties nog in ontwikkeling is, wijzen studies op de nauwe samenhang tussen spieractiviteit, het autonome zenuwstelsel en psychologische stressreacties. Zo zijn er aanwijzingen dat langdurige activatie van de psoas samengaat met verhoogde cortisolspiegels (het stresshormoon), en dat ontspanningstechnieken, ademhaling en zachte beweging kunnen bijdragen aan het verminderen van deze activatie.

Tot slot

De psoas is geen magische spier die alle problemen oplost, maar het is wel een interessante plek in het lichaam waar spanning, stress, ademhaling en emotioneel welzijn samenkomen. In lichaamsgerichte therapie zien we de psoas dan ook niet als iets dat ‘vastzit’, maar als een ingang tot luisteren, vertragen en herstellen.