Wat is trauma

Trauma kan diepe en blijvende sporen achterlaten, zowel in de geest als in het lichaam. Lichaamsgerichte therapie biedt een veilige en effectieve manier om de gevolgen van trauma te verlichten door te werken met wat in het lichaam wordt opgeslagen.

Wat is trauma?

Trauma ontstaat wanneer een persoon een overweldigende gebeurtenis ervaart, vaak zonder voldoende ondersteuning of de mogelijkheid om het te verwerken. Bessel van der Kolk, auteur van The Body Keeps the Score, beschrijft trauma als een toestand waarin het lichaam vast komt te zitten in een reactie op bedreiging, zelfs lang nadat het gevaar is verdwenen. Het trauma blijft achter als een fysieke, emotionele en psychologische “afdruk,” en kan in het dagelijkse leven opspelen, zelfs zonder bewuste herinnering aan de gebeurtenis.

Trauma kan breed worden gedefinieerd en omvat zowel grote als kleine gebeurtenissen: van levensbedreigende situaties, zoals ongelukken en geweld, tot ervaringen van verwaarlozing of emotionele afwijzing. Gabor Maté wijst in zijn werk op de langdurige gevolgen van onveilige hechting en chronische stress in de kindertijd, die vaak onopgemerkt blijven maar grote invloed hebben op onze gezondheid.

 

Hoe ontstaat trauma?

Trauma ontstaat door een overbelasting van ons zenuwstelsel. Wanneer we geconfronteerd worden met gevaar, activeert het lichaam een vecht-, vlucht- of bevriesreactie. Maar als er geen mogelijkheid is om deze reactie af te ronden (bijvoorbeeld door weg te rennen of steun te vinden), blijft de energie van deze reactie in het lichaam opgesloten, wat tot symptomen kan leiden. Janina Fisher benadrukt dat het brein onder trauma een “gedeelde” structuur aanneemt, waarbij verschillende innerlijke delen ontstaan, zoals het overlevingsdeel en het kwetsbare deel, die los van elkaar kunnen functioneren om ons te beschermen tegen de pijn.

Van der Kolk laat zien hoe deze reacties zelfs neurologische sporen achterlaten. Traumatische herinneringen slaan zich niet lineair op, maar worden gefragmenteerd opgeslagen in beelden, fysieke sensaties en emoties. Hierdoor kan een bepaalde geur, geluid of aanraking plotseling sterke angst of spanning oproepen, ook al is het trauma lang geleden gebeurd.

 

Soorten trauma

Trauma kent verschillende vormen en niveaus van intensiteit. De volgende categorieën worden vaak onderscheiden:

1. Acute of shock-trauma

   Dit ontstaat door een enkele, intens bedreigende gebeurtenis, zoals een ongeluk, verlies van een dierbare of een natuurramp. De persoon kan moeite hebben om zich veilig te voelen of kan last hebben van terugkerende herinneringen aan de gebeurtenis.
   
   

2. Chronisch trauma

   Chronisch trauma ontstaat door langdurige blootstelling aan stressvolle of bedreigende situaties. Voorbeelden zijn misbruik, verwaarlozing of leven in een onveilige omgeving. Deze vorm van trauma kan leiden tot chronische spanningsklachten en een diepgeworteld gevoel van onveiligheid.
   
   

3. Complex trauma

   Complex trauma omvat ervaringen van langdurige misbruik- of verwaarlozingssituaties die vaak in de jeugd hebben plaatsgevonden, en waarbij geen mogelijkheid tot ontsnapping was. Dit kan leiden tot ontwikkelingsproblemen, hechtingsproblemen, en een versplinterde zelfidentiteit.
   
   

4. Ontwikkelings- of relationeel trauma

   Dit type trauma wordt veroorzaakt door een tekort aan veilige hechting en kan ontstaan wanneer een kind geen consistente zorg, liefde en erkenning ontvangt. Relationeel trauma vormt vaak de basis voor diepgewortelde hechtingsproblemen en kan ook lichamelijke klachten veroorzaken, zoals chronische pijn en spierspanning.
   
   

De rol van lichaamsgerichte therapie

Lichaamsgerichte therapie werkt met het lichaam om trauma op een holistische manier aan te pakken. Waar traditionele therapieën vaak via praten en reflectie werken, maakt lichaamsgerichte therapie gebruik van aanraking, beweging en ademwerk om vastzittende spanning en onverwerkte emoties los te laten. Van der Kolk en Fisher stellen dat het lichaam de sleutel is tot heling, omdat trauma vaak wordt opgeslagen in de spieren, ademhaling en lichaamshouding.

Door middel van zachte aanraking en technieken zoals pulsing, kan de therapeut het lichaam ondersteunen om de opgeslagen trauma-energie los te laten. Deze methode kan bijzonder heilzaam zijn voor mensen die moeite hebben om via praten toegang te krijgen tot hun gevoelens of voor wie praten over de traumatische ervaring te pijnlijk of overweldigend is.

Een belangrijk element in lichaamsgerichte therapie is het creëren van een veilige omgeving waarin cliënten zich kunnen ontspannen en zich vrij voelen om te voelen wat er in hun lichaam leeft. Het zenuwstelsel leert dan langzaamaan weer te reguleren. Zo legt Janina Fisher uit dat traumaheling de cliënt helpt om een nieuwsgierige, observerende houding aan te nemen tegenover zichzelf, wat cruciaal is om “bevroren” trauma los te laten.

 

Wetenschappelijke onderbouwing

Onderzoek bevestigt de effectiviteit van lichaamsgerichte therapieën. Studies tonen aan dat lichaamsgerichte therapieën de hartslagvariabiliteit verbeteren, wat een teken is van een gebalanceerd zenuwstelsel. Bovendien is aangetoond dat lichaamsgerichte therapieën de activiteit in de amygdala, het stresscentrum van het brein, kunnen verminderen, en de activiteit in de prefrontale cortex, die verantwoordelijk is voor regulatie en zelfreflectie, kunnen vergroten.

Conclusie

Trauma is complex en kan verschillende vormen aannemen, maar de effecten ervan zijn vaak diepgaand. Gelukkig kan lichaamsgerichte therapie, met een focus op het lichaam als ingang voor heling, verlichting en een nieuwe balans zorgen. Door aandacht te schenken aan opgeslagen emoties en fysieke reacties, leren cliënten beter omgaan met de gevolgen van trauma en werken ze toe naar een gevoel van veiligheid en zelfcontrole. De expertise van wetenschappers zoals Van der Kolk, Maté, en Fisher heeft ons inzicht in trauma aanzienlijk vergroot, en lichaamsgerichte therapie biedt een waardevolle en soms onvervangbare weg naar herstel.